Rozwój mediów elektronicznych i wzrost ich popularności, wiążę się również ze wzrostem skali zjawiska zwanego „cyberprzemoc” do której używany jest Internet. Cyberprzemoc (ang. cyberbullying) to przemoc z użyciem technologii komunikacyjnych i informacyjnych. Podstawowymi formami cyberprzemocy są:
- publikowanie w Internecie,
- rozsyłanie przy użyciu telefonu komórkowego kompromitujących, ośmieszających zdjęć, informacji,
- szantażowanie, nękanie, wyśmiewanie i straszenie z użyciem Sieci,
- podszywanie się pod rówieśników w Sieci,
- rejestrowanie niechcianych filmów i zdjęć,
- tworzenie ośmieszających stron www,
- włamania na konta pocztowe i konta komunikatorów w celu rozsyłania wiadomości kompromitujących.
Cyberprzemoc różni się od” tradycyjnej” przemocy, wysokim stopniem anonimowości sprawcy, a jego atutem staje się umiejętność wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Szybkość i skala rozpowszechniania tych materiałów oraz ich dostępność w Sieci sprawia, że jest to szczególnie niebezpieczne zjawisko. Przemoc stosowana za pomocą technologii informacyjnych i komunikacyjnych to przestępstwo. Sprawcy tego rodzaju przestępstwa to ludzie którzy m.in przeżywają w ten sposób radość zwyciężania bo w inny sposób nie potrafią tego przeżyć, to ludzie odreagowywujący frustracje spowodowane np. funkcjonowaniem rodziny lub nieprawidłowościami funkcjonowania środowiska zawodowego.
W zależności od sytuacji, sprawca podlega różnej kwalifikacji prawnej. Część zachowań może być objęta zakresem przestępstwa zmuszania (art.191 K.k.) ofiary do określonego działania, zaniechania lub znoszenia. Ustawą z dnia 25 lutego 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks karny dodano do Kodeksu karnego przepis art. 190a. Zgodnie z § 1 tego przepisu, kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Szczególnie istotne znaczenie zwalczania cyberbullyingu może mieć norma zawarta w art. 190a § 2 K.k., kryminalizującym zachowanie polegające na podszywaniu się pod inną osobę i wykorzystaniu jej wizerunku lub innych danych osobowych w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej. Odpowiedzialność sprawca może również ponieść za znieważenie art.216 K.k.lub zniesławienie art.212 K.k. W przypadku gdy sprawca zniszczy, uszkodzi, usunie lub utrudni dostęp do danych informatycznych, ponosi odpowiedzialność z art. 268 a K.k.W szczególnych przypadkach czyn sprawcy cyberprzemocy może wyczerpywać znamiona przestępstwa określonego w art. 207 K.k. , kryminalizującego m.in znęcanie się psychiczne.
Kodeks wykroczeń w art. 107 typizuje czyn złośliwego niepokojenia, zaś w art. 141 penalizowane jest umieszczenie w miejscu publicznym nieprzyzwoitego napisu, ogłoszenia lub rysunku albo używanie słów nieprzyzwoitych.
Ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy Kodeks postępowania karnego, ustawy Kodeks karny wykonawczy, ustawy Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 206, poz. 1589, z późn. zm.), dokonano nowelizacji przepisów części szczególnej Kodeksu karnego. Ustawa ta wprowadziła m.in. nowe typy czynów zabronionych w postaci:
nawiązania, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej, kontaktu z małoletnim poniżej lat 15 w celu popełnienia przestępstwa określonego w art. 197 § 3 pkt 2 K.k. (zgwałcenie pedofilskie) lub art. 200 K.k. (obcowanie płciowe z małoletnim poniżej 15 lat) i wprowadzenia w błąd małoletniego, wyzyskania błędu lub niezdolności należytego pojmowania sytuacji albo przy użyciu groźby bezprawnej w zamiarze spotkania się z nim (art. 200a § 1 K.k.), złożenia, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej, małoletniemu poniżej lat 15 propozycji obcowania płciowego, poddania się lub wykonania innej czynności seksualnej lub udziału w produkowaniu lub utrwalaniu treści pornograficznych z zamiarem jej realizacji (art. 200a § 2 K.k.),propagowania lub pochwalania zachowań o charakterze pedofilskim (art. 200b K.k.).
Nowelizacja art. 19 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, z późn. zm.)wprowadziła istotny instrument ułatwiający efektywną walkę z tym rodzajem przestępczości. Instrumentem tym jest poszerzenie katalogu czynów, w odniesieniu do których może być prowadzona kontrola operacyjna o opisane wyżej nowe typy przestępstw kryminalizujące grooming ( działania podejmowane w celu zaprzyjaźnienia się i nawiązania więzi emocjonalnej z dzieckiem, aby zmniejszyć jego opory i później je seksualnie wykorzystać) określone w art.200a § 1 i 2 K.k.
Do uzyskania pełnej skuteczności rozwiązań prawnych jest potrzebny wzrost świadomości społecznej oraz wrażliwości, również administratorów portali.Wiedza dotycząca sankcji za szkody wyrządzone za pomocą elektronicznych środków powinna docierać częściej do społeczeństwa, ale i również do właścicieli portali, administratorów i operatorów sieci.Warto dodać, że obecny stan prawny nie wyklucza odpowiedzialności karnej administratorów, którzy utrzymując bezprawny stan dokonany przez inne osoby, odpowiadają za zaniechanie.
Działalność organów ścigania staje się coraz sprawniejsza, dzięki analizom połączeń i transmisji danych wykonywanych przez sprawców. Warunkiem tej sprawności w wykrywaniu i ściganiu przestępstw związanych z cyberprzemocą jest aktywność pokrzywdzonego.
~Witold Bodziony
