Słowo do publikacji pokonferencyjnej

Publikacja  została poświęcona konferencji naukowej pt. „Innowacja w edukacji jako model kontraktowania szkół podstawowych zagrożonych likwidacją”, która odbyła się w dniach 6-8 września 2015r. w Krakowie. Przedsięwzięcie zostało zorganizowane w ramach działań włączających do głownego nurtu polityki przez Fundację Tarcza z Nowego Sącza i Instytut Turystyki Sp. z o.o. w Krakowie w ramach projektu pn. „PL Opracowanie i upowszechnienie innowacyjnego modelu kontraktowania przez gminy usług społecznych w zakresie edukacji podstawowej”, numer projektu POKL.05.04.02-00-D68/11-00. Celem działania włączającego do głównego nurtu polityki było  zainteresowanie i wdrożenie  do możliwie najpowszechniejszego praktycznego zastosowania modelu kontraktowania usług społecznych przez JST w zakresie edukacji podstawowej. Trzy konferencyjne dni obfitowały w bogaty program merytoryczny z udziałem wielu znamienitych ekspertów- praktyków z zakresu m.in.:

– narzędzi badających efektywność społeczną i ekonomiczną,
– kontraktowania usług,
– zarządzania,
– strategii,
–  dotacji,
– prawa pracy.

W publikacji znajdują się komentarze do wystąpień, zdjęcia z konferencji i wystąpienia uczestników. Lektura zebranego materiału to okazja unikatowa do prześledzenia procesu przekazywania szkół w trybie art.5 ust.5g ustawy o systemie oświaty z 2009 r. Mamy świadomość, że zaprezentowane w tej publikacji tematy są tylko niewielką częścią procesu ratowania małych szkół przed likwidacją, ale wyrażamy również nadzieję, że będą pewnym wkładem do tej wiedzy, która nie jest pełna w tym zakresie. Eksperci odnosząc się do własnych doświadczeń, omawiając zagadnienia starali się  wyczerpująco i obszernie odpowiadać na  pytania.

„Działania na rzecz promocji przekształceń małych szkół” przedstawił prof. nadzw. dr hab. Andrzej Misiołek z Komisji Nauki, Edukacji i Sportu Senatu RP.W swoim wystąpieniu mówił  o powierzaniu przez gminy prowadzenia szkół lokalnym organizacjom pozarządowym. W wielu przypadkach takie przekazanie może być skuteczną metodą ratowania małych szkół przed likwidacją. Doświadczenia zebrane przez Fundację Tarcza  i Instytut  Turystyki  Sp. Z O.O. w Krakowie  stanowi znaczący wkład  w rozwój i szerzenie wiedzy na temat procesu przekazywania małych szkół w trybie art. 5 ust. 5g ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.

 Bardzo duże zainteresowanie uczestników wywołało wystąpienie pani Beaty Pawłowskiej, radcy ministra edukacji na temat: „Przekazywanie małych szkół  w trybie art. 5 ust. 5g  ustawy o systemie oświaty”. W wystąpieniu tym była informacja o pierwszych szkołach, które  przekazano już w  roku 2009 i  były to szkoły na lubelszczyźnie:

– Szkoła Podstawowa w Ciechankach Łęczyńskich,
-Szkoła Podstawowa w Zofiówce,
-Szkoła Podstawowa w Żulicach.

Przypomniana została definicja „Małej szkoły” jako szkoły, w której uczy się nie więcej niż 70 uczniów.  Szkół takich w  roku szkolnym 2014/2015   było 6934, a do września 2014 r. samorządy przekazały:

-229 szkół podstawowych (w tym 7 z oddziałami przedszkolnymi)
-9 gimnazjów
-19 przedszkoli
-5 punktów przedszkolnych

Do argumentów stanowiących o tym dlaczego małe szkoły są ważne zaliczono:

• bliżej dzieci – lepsza dostępność, łatwiejszy kontakt z rodzicami
• brak potrzeby dowożenia dzieci – zajęcia dodatkowe niewymuszane przez organizację dowożenia
• łatwiejsza adaptacja najmłodszych dzieci do szkolnych warunków
• większe możliwości dostosowania metod i form pracy do indywidualnych potrzeb uczniów
• możliwość organizacji opieki przedszkolnej, szczególnie 3 i 4-latków, nie ograniczona trudnością rodziców w dowożeniu dzieci
• lepszy dostęp do edukacji dla niepełnosprawnych mieszkańców wsi
• integracja społeczność lokalnej – pełnią rolę centrów kultury (często łączą funkcje biblioteki, przedszkola, uniwersytetu trzeciego wieku)

Jako zalety wprowadzenia „ art. 5 ust. 5g”  zostały wymienione:

• ciągłość funkcjonowania szkoły (brak procedury likwidacyjnej)
• uczniowie uczą się nadal w „swojej” szkole
• pewność zatrudnienia nauczycieli
• przekazana szkoła jest publiczna (bezpłatna)
• przekazana szkoła może mieć obwód

Tematem wystąpienia  dra Marcina Poręby (eksperta Fundacji Tarcza) były:

„Narzędzia badające efektywność społeczną i ekonomiczną zmiany formy realizacji  usług społecznych – edukacji podstawowej – na formę ich kontraktowania”[2], które są integralną częścią  podręcznika dla gminy (JST): „Procedury, aktywizacja lokalnej społeczności i współpraca z NGO”. W wystąpieniu tym została omówiona efektywność społeczna i ekonomiczna oraz  przedstawione zostały dwa kalkulatory
i dwa kwestionariusze:

– kalkulator – narzędzie oceny ekonomicznej (NOE),
– kalkulator – narzędzie oceny społecznej (NOSp),
– kwestionariusz ankiety dla członków rady gminy/miasta,
– kwestionariusz ankiety dla lokalnej społeczności.

Dr Poręba omawiając definicję efektywności społecznej wskazał i omówił  obszary podlegające badaniu z 4 perspektyw tj.

• adekwatności usługi,
• skuteczności usługi w zakresie jej aktualności,
• zadowolenia z  realizacji usługi,
• podmiotowości świadczonej usługi.

Uzasadniając wybór narzedzia do badania „efektywności liczonej umiejętnością osiągania celów”- grupy fokusowe, wskazano na odpowiednią technikę zbierania danych w zakresie  umiejętności osiągania celów. Uzasadniano na jakiej grupie powinno być przeprowadzone badanie FGI oraz w którym momencie. Wskazano na ogromne znaczenie badania w które angażuje się czynnik decyzyjny( rada gminy), wskazano  korzyści społeczne takiego zaangażowania, omówiono synergie, która powoduje zwiększenie dynamiki działań oraz korzyści z tego wynikające. Efektywność mierzona jest wynikami badania fokusowego ukierunkowanymi na stworzenie i operacjonalizację planu działania zmiany formy realizacji usługi społecznej – edukacji podstawowej – na formę jej kontraktowania. Ekspert odniósł się również do drugiego podręcznika adresowanego do organizacji pozarządowych (NGO) pt. „Jak prowadzić szkołę?” wskazując w nim m.in. opisane doświadczenia zebrane w trakcie realizacji projektu.

Duże zainteresowanie, zwłaszcza przedstawicieli organizacji pozarządowych, wzbudziły przedstawione i omowione przez mec. Lucynę Gąsiorowską tematy:

– ” Dotacje oświatowe – udzielanie, rozliczanie i kontrola ich wykorzystania w praktyce placówek oświatowych przejętych przez organizacje pozarządowe oraz postulaty de lege ferenda”,

– „Odpowiedzialność dyrektora przejętej szkoły oraz jej organu prowadzacego za niezgodne z zasadami wydatkowaniei rozliczanie dotacji oświatowych”.

W wystąpieniu tym była mowa m.in. o ustawie  o systemie oświaty w której określone mamy kompetencje organów stanowiących jednostki samorządu terytorialnego w zakresie trybu udzielania i rozliczania dotacji. Na podstawie umowy następuje zlecenie zadania i udzielenie dotacji . Rozmawiano o sposobie rozliczania i sposobie kontroli zadania, które określa organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego w drodze uchwały, zapewniając jawność postępowania.

Pani Iwona Kamieńska w swoim wystąpienie omawiała  psychospołeczne determinanty procesu kontraktowania zadań  z zakresu edukacji podstawowej na rzecz trzeciego sektora. Przedstawione zostały przyczyny sukcesów i porażek realizacji procesu uspołeczniania. Mówiona jak ważna jest synergia  samorządu i organizacji pozarządowej. Przykład szkoły podstawowej w Sarbicach uznany został przez uczestników konferencji jako wzorcowy takiej współpracy, a dyrektor szkoły pani Dorota Granos to niekwestionowana liderka w organizacji, która potrafi mobilizować innych i siebie do skutecznego działania. Pani dyrektor Granos posiada umiejętności wyznaczania priorytetów i tworzenia wizji przyszłości, promuje pozytywne zmiany w organizacji i  potrafi umiejętnie rozwiązywać problemy.

Radca prawny pani Renata Franczak- Bodziony  w swoim wystąpieniu pt.  „Procedura informacyjna pracowników szkoły w procesie przejęcia szkoły w trybie art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty” omówiła m.in.:

– aspekty prawno- pracownicze na etapie procedury informacyjnej realizowanej przez jednostkę samorządu terytorialnego,
– aspekty prawno- pracownicze na etapie procedury informacyjnej realizowanej przez osobę fizyczną lub prawną nie będącą jednostką samorządu terytorialnego,

– „zwrotną procedurę przekazania”.

W trakcie dyskusji rozmawiano m.in. o tym czy szkoły przekazane stowarzyszeniu/fundacji mają obowiązek tworzenia funduszu socjalnego, procedurze zawiadamiania o nowych warunkach pracy i płacy, rozwiązaniu  stosunku pracy z nauczycielem, który złożył pisemne oświadczenie o odmowie przejścia do szkoły prowadzonej przez stowarzyszenie/ fundację.

Szkoła jako jednostka sektora finansów publicznych była tematem wystąpienia pana Janusza Kota. Dwadzieścia pięć lat funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce i powierzenie samorządowi zadań z zakresu oświaty,  odnowa i rozwój materialnej bazy polskiej edukacji,  proces zarządzania szkołami i egzekwowania ich poziomu, powierzenia prowadzenia szkoły  przez podmiot niepubliczny jako szkoły publicznej, zostały w sposób interesujący przedstawione przez eksperta, który uzasadniał swoje stanowisko w tych obszarach wiedzy.

 Bardzo nas ucieszyła ożywiona dyskusja, jaka się wywiązała  pomiędzy kuratorami, a  wójtem gminy Hanna  panią Grażyną Kowalik, która przedstawiła swoją koncepcje przekazania wszystkich szkół w gminie Hanna do organizacji pozarządowych i to szczegóły tego procesu,  wzbudziły największe emocje. Koncepcja ta różniła się w sposób istotny z modelem opracowanym w ramach projektu numer POKL.05.04.02-00-D68/11-00, nie mniej jednak warto było poznać również inne rozwiązania wprowadzane przez samorządy, w tym samorząd gminy Hanna. Aktywny udział w wydarzeniu  kuratorów, wzbogacił wiedzę  na temat  doświadczeń w trakcie przekazywania małych szkół do organizacji pozarządowych i z całą pewnością, pozytywnie wpłynął na jakość konferencji.  Argumenty i stan prawny towarzyszył cały czas dyskusji. Dzięki takiemu zaangażowaniu można było poznać zdanie róznych stron procesu przekazywania. Pani wójt mówiła m.in. o rosnących z roku na rok wydatkach na oświatę, niżu demograficznym, dochodach własnych które nie pokrywały wydatków bieżących.

Poniżej wybrane slajdy z prezentacji pani wójt Kowalik.

 Mecenas Krzysztof Ledniowski   w swoim wystąpieniu pt.  „Zagadnienia organizacyjne i statutowe przekazania prowadzenia szkoły podstawowej organizacji pozarządowej – problemy praktyczne” zwrócił m.in. uwagę na kompetencję organów organizacji pozarządowych, dopuszczalności zmian statutu i konsekwencje błędów.

W kuluarach bardzo obleganymi  byli m.in. dr Tomasz Kozłowski z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz dr Tadeusz Mędzelowski – politolog, dziennikarz i badacz obyczajów. Dr Tomasz Kozłowski mówił o zrozumieniu wykładania prawa jako komunikacji  i poszerzaniu się zakresu prawniczych dyskusji  o jego interpretacji. Dr Tadeusz Mędzelowski odnosił się do roli  wspólnoty samorządowej w procesie ratowania małych szkół przed likwidacją oraz zwrócił uwagę na to jaka powinna być jakość realizacji zadań  przekazanych  w procesie kontraktowania.

Spotkanie stanowiło okazję nie tylko do przedstawienia wyników projektu ale również do wzajemnego poznania, wymiany doświadczeń i nawiązania współpracy pomiędzy uczestnikami konferencji. Pomiędzy uczestnikami zawarto porozumienia, których celem jest m.in. wspieranie lokalnych społeczności z  obszarów wiejskich oraz ich rozwój.

Bardzo dziękujemy prof. nadzw. dr hab. Andrzejowi  Misiołkowi, a także radcy ministra edukacji pani Beacie Pawłowskiej za ogromną życzliwość i zaangażowanie podczas konferencji. Jesteśmy  wdzięczni kuratorom i  ekspertom   za ich serdeczność i fachową pomoc merytoryczną. Słowa podziękowania kierujemy również do wszystkich uczestników konferencji , dziękujemy wszystkim osobom wspierającym nas, dzięki którym zostało to przedsięwzięcie  zrealizowane. Dziękujemy za komentarze zamieszczone na stronach internetowych i skierowane do nas. Zaszczytem i radością było to, że przyjechaliście, podzieliliście się swoją wiedzą i byliście w tak licznym gronie.

W imieniu fundacji Tarcza oraz organizatorów

Witold Bodziony